Ρατσισμός - Ξενοφοβία

1^ο κείμενο

Ρατσισμός

Συμπληρώστε τα κενά: στερεότυπο,  κατώτερος, γονίδιο, διακρίσεις,

@  Απόπειρα ορισμού

     Πιο συγκεκριμένα, ρατσισμός (από τη λέξη ράτσα=φυλή) είναι η κοινωνική ή πολιτική πρακτική ………………………………. που βασίζεται στο δόγμα της ανωτερότητας μιας φυλής, εθνικής ή κοινωνικής ομάδας, τα μέλη της οποίας έχουν την αντίληψη ότι οφείλουν να περιφρουρήσουν την αμιγή σύσταση, την "καθαρότητά" της και να κυριαρχήσουν έναντι των υπόλοιπων φυλετικών, εθνικών, κοινωνικών κ.τ.λ. ομάδων, που τις θεωρούν ……………………. . Ο ρατσισμός, λοιπόν, είναι ουσιαστικά μια θεωρία και πρακτική που κατηγοριοποιεί τους ανθρώπους σε "ανώτερους" και "κατώτερους" με βάση τα υποτιθέμενα "καλά" ή "κακά" ……………………… τους. Από την αντίληψη του ρατσισμού πηγάζουν στάσεις και συμπεριφορές απαξιωτικές και ενίοτε επιθετικές απέναντι σε θεωρητικά μειονεκτούσες ομάδες ανθρώπων. Αυτό αντανακλάται σε βαθιά ριζωμένες προκαταλήψεις και …………………………….. που διαιωνίζουν ιστορικές, κοινωνικές, οικονομικές και πολιτισμικές ανισότητες.

@ Μορφές και εκφάνσεις του ρατσισμού

Συμπληρώστε τα κενά: κοινωνικός, απαρτχάιντ, μισαλλοδοξία, φυλετικός, τρίτος

Ο ρατσισμός μπορεί να προσλάβει διάφορες μορφές. Έτσι, υπάρχει ο ………………………. (ή βιολογικός) ρατσισμός, που βασίζεται στο διαχωρισμό των ανθρώπων βάσει των φυλετικών χαρακτηριστικών τους. Ενδεικτικά ιστορικά παραδείγματά του αποτελούν ο αντισημιτισμός που διακατείχε τη ναζιστική Γερμανία, οι διακρίσεις εις βάρος των Αφροαμερικανών και των Ινδιάνων στις ΗΠΑ, το καθεστώς του ……………………… στη Νότια Αφρική κ.α. Ο πολιτισμικός ρατσισμός, που στηρίζεται στην αντίληψη της ανωτερότητας των προηγμένων δυτικών κοινωνιών έναντι των υποανάπτυκτων λαών του λεγόμενου ……………… Κόσμου. Ο εθνικός (εθνικιστικός) ρατσισμός, που εδράζεται στην αντίληψη ότι ένα έθνος είναι ανώτερο από τα άλλα. Ο ……………………. ρατσισμός, που εκφράζεται με διακρίσεις βάσει της κοινωνικής τάξης, της οικονομικής κατάστασης, της καταγωγής, του τόπου διαμονής, του φύλου, του επαγγέλματος, της σωματικής κατάστασης, της σεξουαλικής προτίμησης κ.λ.π. Ο θρησκευτικός ρατσισμός, που βασίζεται στην αντίληψη ότι μία θρησκεία (και μόνο αυτή) είναι η μόνη αληθινή και πρέπει να επικρατήσει έναντι των υπολοίπων. Ενδεικτικά παραδείγματα αποτελούν τα μαρτύρια στα οποία υπέβαλλαν οι ειδωλολάτρες τους χριστιανούς, αλλά και η ………………………… των χριστιανών εναντίον αλλόπιστων και αιρετικών, οι ιεροί πόλεμοι για την εξάπλωση του Ισλάμ κ.α

@ Εκφάνσεις ρατσιστικής συμπεριφοράς

Συμπληρώστε τα κενά: βία, εστία, εξόντωση,

-Η γενοκτονία (συστηματική και ολοκληρωτική …………………….. φυλής ή έθνους) και οι επιχειρήσεις εθνικής εκκαθάρισης, όταν δηλαδή υποχρεώνονται τα μέλη της θεωρούμενης κατώτερης ομάδας να μετακινηθούν από τις …………………… τους για να επιτευχθεί η εθνική καθαρότητα του πληθυσμού μιας περιοχής.

-Ο χλευασμός των "κατώτερων" ομάδων ανθρώπων

-Η άσκηση φυσικής ή ψυχολογικής …………………. εναντίον των μελών τους και ο εκφοβισμός τους

-Η καταστροφή περιουσιακών τους στοιχείων

-Ο αποκλεισμός τους από τομείς της κοινωνικής ζωής

-Η ύπαρξη ανισοτήτων και διακρίσεων στην εκπαίδευση, στη δικαιοσύνη, στην υγεία κ.λπ.

@ Αιτίες του ρατσισμού

Βρείτε συνώνυμα για τις λέξεις που υπογραμμίζονται

Η ρατσιστική "ιδεολογία" είναι γέννημα των κοινωνικών στρωμάτων και τάξεων που έχουν την οικονομική και πολιτική εξουσία. Σκοπός της είναι να διατηρήσει και να διαιωνίσει την εξουσία και την εκμετάλλευση με ιδεολογήματα για τη δήθεν ανωτερότητα της λευκής φυλής, του "περιούσιου" έθνους, για δήθεν κινδύνους από φανταστικούς "εσωτερικούς εχθρούς" που υπονομεύουν την εθνική ασφάλεια, την οικονομική ανάπτυξη και την ευημερία, τους κοινωνικούς θεσμούς, την ηθική τάξη. Κατ' αυτόν τον τρόπο ο ρατσισμός μεταθέτει τις ευθύνες για την εκμετάλλευση και τις γνωστές συνέπειές της, τη φτώχεια, την ανεργία, το βιολογικό αφανισμό, τις ανταγωνιστικές ανθρώπινες σχέσεις, την ανισότητα, την καταπάτηση των φυσικών δικαιωμάτων του ανθρώπου, από τους κύριους υπεύθυνους, δηλαδή τις λίγες ισχυρές χώρες ή τις ολιγάριθμες ισχυρές κοινωνικές ομάδες, στα πιο ανίσχυρα θύματά τους, τις χώρες του Τρίτου Κόσμου, τις φυλετικές και εθνικές μειονότητες, τις οικονομικά και κοινωνικά περιθωριοποιημένες ομάδες. Φτάνει μάλιστα στο σημείο να "δικαιολογεί" την ύπαρξή του και τις απάνθρωπες συνέπειές του και απαιτεί να γίνουν αποδεκτές σαν φυσική νομοτέλεια και σαν θέλημα Θεού.

@ Σαν επίλογος

....Μήπως, λοιπόν, είναι καιρός να απομακρυνθούμε όλοι από κάθε είδους ρατσισμού, ώστε να πάψει πια να διαταράσσεται η κοινωνική γαλήνη και συνοχή...;

...Καιρός να λάβουμε όλοι τα μέτρα μας.....να γίνουμε πνευματικά ώριμοι!...γιατί ο ρατσισμός δεν ωφελεί κανέναν, είναι μόνο δείγμα αδυναμίας, συντηρητισμού και ανωριμότητας....!

    Το Σχολείο φυσικά και πρέπει να είναι πρωτοπόρο σ' αυτή την προσπάθεια.

2^ο κείμενο

Πώς γεννιέται η ξενοφοβία

 Ζούμε σε μια κοινωνία στην οποία αισθανόμαστε συχνά ότι απειλούμαστε. Η παγκοσμιοποίηση, οι φυσικές καταστροφές, η οικονομική κρίση, οι δυσκολίες της καθημερινής ζωής μάς δημιουργούν την αίσθηση ότι δεν τα καταφέρνουμε πλέον να αντιμετωπίσουμε απειλές που είναι συχνά απρόβλεπτες. Αισθανόμαστε ανυπεράσπιστοι και ανίκανοι να δράσουμε, και συνεπώς φοβόμαστε. Είναι ένας ακαθόριστος φόβος τον οποίο μεταφέρουμε κυρίως στους ξένους.

Ο Αλέν Τουρέν μιλάει στον Φάμπιο Γκαμπάρο, ανταποκριτή της ιταλικής «La Repubblica» στο Παρίσι. Ο γάλλος κοινωνιολόγος εξηγεί το φαινόμενο της ξενοφοβίας ως αντίδραση που αποκαλύπτει τις αντιφάσεις μιας όλο και πιο κατακερματισμένης και ανασφαλούς κοινωνίας:

«Μέσα από την ξενοφοβία εκδηλώνεται ο φόβος για όποιον είναι διαφορετικός από μας όχι μόνο στη φυσική του μορφή, αλλά και στην κουλτούρα, τη θρησκεία ή τους τρόπους ζωής.

Τα χαρακτηριστικά του άλλου, ωστόσο, είναι μόνον ένα πρόσχημα, για να μπορούμε να προβάλλουμε πάνω του τις δικές μας αγωνίες. Απορρίπτοντας τον άλλον για το ένα ή το ένα άλλο χαρακτηριστικό του, η ξενοφοβία θέτει σε κίνηση μια δυναμική η οποία φτάνει ακόμα και να αρνείται την ανθρωπιά του άλλου, χαρακτηρίζοντάς τον μη ανθρώπινο, επειδή είναι διαφορετικός από μας. Η απανθρωποποίηση του άλλου είναι μια από τις χειρότερες συνέπειες της ξενοφοβίας. Για τον ξενόφοβο γίνεται αδύνατο να ζήσει μαζί με τους άλλους, απέναντι στους οποίους λειτουργεί ένα αληθινό ταμπού. Οι άλλοι γίνονται αντιληπτοί ως ακάθαρτοι. Η παρουσία τους απειλεί την καθαρότητα μιας εξιδανικευμένης κοινότητας, η οποία επομένως πρέπει και να προστατευτεί.

Με αυτόν τον τρόπο γεννιέται ο απόλυτος ξένος, που γίνεται παγκόσμια απειλή απέναντι στην οποία πρέπει να αμυνθούμε. Ωθούμενος ως τις ακραίες συνέπειές του, ένας τέτοιος συλλογισμός παράγει τον ρατσισμό, δηλαδή την πιο ακραία μορφή της ξενοφοβίας. Φυσικά, όποιος είναι ξενόφοβος κινείται πάντοτε σε ένα γενικό επίπεδο, στιγματίζοντας μιαν ολόκληρη κοινότητα, έστω και αν σε προσωπικό επίπεδο θα έχει έναν άραβα, σενεγαλέζο ή ρουμάνο φίλο, για να τον επιδεικνύει απορρίπτοντας κάθε κατηγορία για ξενοφοβία εναντίον του ιδίου.

Η αύξηση της ξενοφοβίας είναι μια ανησυχητική ένδειξη για την κοινωνία μας. Βέβαια, αν εξετάσουμε το ζήτημα σε μιαν ιστορική προοπτική, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι η ιστορία του κόσμου κυριαρχήθηκε συχνά από την απόρριψη των άλλων, των "βαρβάρων", των διαφορετικών.

Στο παρελθόν υπήρξαν πολύ χειρότερες καταστάσεις από τις σημερινές, όπως, για παράδειγμα, εκείνες που γεννήθηκαν από τη μεταχείριση των δούλων και από την αποικιοκρατία. Σήμερα ωστόσο, έπειτα από μια μακρά περίοδο κατά την οποία η ξενοφοβία φαινόταν βαθμιαία να υποχωρεί, μου φαίνεται ότι επιστρέφει και μας γυρίζει πίσω στη βαρβαρότητα.

Για να κατανοήσουμε τις αιτίες αυτής της εξέλιξης, πρέπει να πάρουμε υπόψη μας ότι ζούμε σε μια κοινωνία πιο ανοιχτή και πιο κινητική, στην οποία οι επαφές ανάμεσα σε διαφορετικούς πληθυσμούς είναι πιο εύκολες και αυξάνονται διαρκώς. Είναι μια κατάσταση που παράγει αντιφατικές συνέπειες. Πλάι στο άνοιγμα και στη διαθεσιμότητα εκδηλώνεται και η επίταση της ανησυχίας, που τροφοδοτεί την απόρριψη των άλλων. Όταν όμως αντιμετωπίζεται εχθρικά και απορρίπτεται μια ολόκληρη κοινότητα, καταλήγει να αναδιπλώνεται στον εαυτό της και να βυθίζεται στη μνησικακία. Η πτώση στον κοινοτισμό και η ξενοφοβία διαπλέκονται στενά.

Η ξενοφοβία, βέβαια, γεννιέται και από μια κρίση ταυτότητας, αλλά δεν ενισχύουμε την ταυτότητά μας καταπολεμώντας όποιον είναι διαφορετικός. Αντίθετα, η επίγνωση της ταυτότητάς μας μεγαλώνει μέσα από το διάλογο με τον άλλον που διαφέρει από μας. Σε κάθε περίπτωση, είναι αλήθεια ότι η ξενοφοβία γεννιέται όταν μια ταυτότητα αισθάνεται ότι κινδυνεύει από απειλές που δεν είναι άμεσα αναγνωρίσιμες. Η παγκοσμιοποίηση, εκτός του ότι θέτει υπό αμφισβήτηση την ταυτότητά μας, απειλεί και την ικανότητά μας για δράση. Όλο και πιο συχνά αισθανόμαστε ανήμποροι και ανίσχυροι. Σε ορισμένες καταστάσεις, όπως έχει υπογραμμίσει ο κοινωνιολόγος Αλέν Ερενμπέργκ, βρισκόμαστε μπροστά σε μια αληθινή κατάρρευση του εγώ. Τότε γίνεται εύκολο να φορτώσουμε την ευθύνη γι' αυτή την κατάσταση σε κάποιον άλλον, ο οποίος είναι αναγνωρίσιμος από το ένα ή το άλλο ειδικό του γνώρισμα. Η αόριστη και ασύλληπτη απειλή μπορεί έτσι να εντοπιστεί και επομένως μπορεί να αποκρουστεί πιο εύκολα. Είναι η δυναμική του αποδιοπομπαίου τράγου.

Η ασφάλεια είναι δικαίωμα όλων, το οποίο πρέπει να είναι εγγυημένο, ιδίως στο πιο αδύναμο τμήμα του πληθυσμού. Δεν πρέπει, ωστόσο, να πέφτουμε στη δημαγωγία, καθιστώντας υπεύθυνες για τις δυσκολίες μας ολόκληρες ομάδες ανθρώπων. Σήμερα όλες οι στατιστικές μάς λένε ότι η εγκληματικότητα είναι έργο κυρίως νέων μη μεταναστών. Η εγκληματική απειλή, επομένως, έρχεται από το εσωτερικό της χώρας και όχι από το εξωτερικό. Δεν είναι οι μετανάστες, που ζουν μέσα στην ανασφάλεια, εκείνοι που απειλούν την ασφάλειά μας. Χρειάζεται να συνεχίζουμε να το επαναλαμβάνουμε και να προσπαθούμε να επεξεργαζόμαστε πολιτικές ικανές να συνδυάζουν φιλοξενία των άλλων και δικαίωμα στην ασφάλεια».

Πηγή: Σημειωματάριο Ιδεών του Θανάση Γιαλκέτση στην Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία (5/7/09)